"بینایی سنجی"
بینایی سنجی (optometry)حرفه ای در نظام سلامت است که متخصصین این حیطه مراقبین اولیه چشم و سیستم بینایی هستند.
تست بينايی سنجی به معنی سنجش و اندازه گيری ديد و بينايی است.
برای معاينه و بررسی كامل ساختمان چشم، تـشخيص بيماری های چشم و گرفتن انواع تست های ويژه مانند تست ميدان بينايی، تست ديد رنگ، تست ديد عمق، توپوگرافی قرنيه و ... چارت بينايی سنجی كاربرد ويژه ای دارد.
اگر کودک شما هيچ کدام از علائم عيوب انکساری و يا ساير مشکلات بينايی را نداشته باشد، لازم است در سن شش ماهگی و بار ديگر در سه سالگی مورد معاينه کامل سيستم بينايی قرار گيرد. بر طبق نظر انجمن اپتومتری آمريکا، معاينه کامل کودک قبل از ورود به مدرسه موجب تشخيص بموقع و درمان قطعی هر گونه مشکل در سيستم بينايی می گردد. بنابراين کودکان بدون علائم مشکلات بينايی بايد برای بار سوم قبل از ورود به مدرسه تحت معاينه کامل قرار گيرند.
کودکان زیر ۷ سال باید حداقل سه بار برای سنجش بینایی و تشخیص تنبلی چشم معاینه شوند. در این سنین چشم کودک در حال تکامل است، به همین دلیل اگر چشم کودک در گذشته مشکلی نداشته است، خانواده‌ها باید برای معاینه مجدد به این مراکز مراجعه کنند.
شش ماهگی- اولین مراجعه به اپتومتریست
متخصصان توصیه می‌کنند که اولین معاینه و سنجش چشم کودک بین شش تا نه ماهگی انجام شود و نوزاد را اولین بار در این زمان برای آزمایش چشم ببرید. این زمان یک بازه‌ی مهم است برای اینکه مطمئن شوید چشم‌ها سالم هستند، حرکات و همترازی چشم و عضلات آن به طور صحیح در حال رشد است و هر دو چشم با هم فوکوس می‌کنند. یک آزمایش دقیق و کامل چشم، میتواند بدون نیاز به خواندن تابلوی معاینه‌ی چشم انجام شود. اپتومتریست مشکلات نزدیک بینی، دور بینی، آستیگماتیسم، حرکت و سلامت چشم‌ها را تست میکند.
۳ سالگی- دومین مراجعه به اپتومتریست
بهتر است دومین معاینه و سنجش چشم کودک در سن ۳ سالگی انجام شود. در این سن اپتومتریست میتواند سیستم بینایی کودک را دوباره ارزیابی کند تا هرگونه بیماری احتمالی چشم را تشخیص داده و رشد و کارایی مداوم در توسعه‌ی مهارت‌های بینایی را مورد بررسی قرار دهد. همچنین در این معاینه، مشکلات عضلات چشم مانند انحراف و تنبلی چشم به دقت چک می‌شوند.
در بیماری تنبلی چشم، بینایی در چشم سالم کودک دچار ضعف است یا اصلا پیشرفت نمی‌کند. تنبلی چشم میتواند به دلیل انحراف چشم، عیوب انکساری چشم، دور بینی یا نزدیک بینی یا یک گرفتگی فیزیکی مانند آب مروارید ایجاد شود. در این صورت مغز «یاد میگیرد» که تنها با چشم سالم ببیند و چشم دیگر در اثر استفاده نشدن ضعیف میشود. تخمین زده میشود که دو تا چهار درصد کودکان دچار تنبلی چشم هستند. تنبلی چشم بیش از هر بیماری و آسیب چشمی دیگر مسئول از دست دادن بینایی در کودکان است. در صورتی که تنبلی چشم در مراحل اولیه تشخیص و درمان شود، معمولا می‌توان آن را به طور کامل رفع کرد.
قبل از مدرسه - سومین مراجعه به اپتومتریست
سومین معاینه و سنجش چشم کودک باید قبل از اولین روز مدرسه‌ی او صورت گیرد. این معاینه یک فرصت مهم است برای اینکه اپتومتریست رشد مداوم بینایی را ارزیابی کند و مطمئن شود که چشم‌های کودک آمادگی دارند که از یادگیری او در مدرسه پشتیبانی کنند.
به علائمی که نشان دهنده‌ی وجود مشکل در بینایی کودک هستند توجه کنید.
این علائم شامل موارد زیر هستند:
- قرمز بودن، خارش و آبریزش چشم‌ها
- حساسیت به نور
- چشمی که به سمت داخل یا بیرون آمده است.
- لوچ بودن چشم، مالیدن چشم یا پلک زدن بیش از حد
- عدم وجود تمرکز در چشم‌ها
- پوشاندن یا بستن یک چشم
- در صورتی که کودک اشیاء را خیلی نزدیک به چشم خود نگه می‌دارد.
- در صورتی که از کتاب و تلویزیون فراری باشد.
- پریشانی یا ادا درآوردن قابل مشاهده‌ی کودک
- کج نگه داشتن سر یا وجود یک حالت غیر طبیعی در کودک
تست بینایی کودک
در بیماری تنبلی چشم، بینایی در چشم سالم کودک دچار ضعف است یا اصلا پیشرفت نمی‌کند. تنبلی چشم میتواند به دلیل انحراف چشم، عیوب انکساری چشم، دور بینی یا نزدیک بینی یا یک گرفتگی فیزیکی مانند آب مروارید ایجاد شود. در این صورت مغز «یاد میگیرد» که تنها با چشم سالم ببیند و چشم دیگر در اثر استفاده نشدن ضعیف میشود. تخمین زده میشود که دو تا چهار درصد کودکان دچار تنبلی چشم هستند. تنبلی چشم بیش از هر بیماری و آسیب چشمی دیگر مسئول از دست دادن بینایی در کودکان است. در صورتی که تنبلی چشم در مراحل اولیه تشخیص و درمان شود، معمولا می‌توان آن را به طور کامل رفع کرد.
بینایی سنجی کودکان در ایران
معاونت پیشگیری از معلولیت های مرکز توسعه پیشگیری سازمان بهزیستی شایع ترین علت نابینایی و کم بینایی تک چشمی ایرانیان زیر ۲۰ سال را تنبلی چشم عنوان کرده است. سه علت عمده شایع برای کم بینایی کودکان وجود دارد که شامل آب مروارید، آب سیاه و تنبلی چشم هستند. اگرچه آب مروارید و آب سیاه مادرزادی هستند، اما تنبلی چشم در صورتی که به موقع تشخیص داده و درمان شود کاملاً قابل پیشگیری است.
تنبلی چشم معمولا به شکل تک چشمی اتفاق می افتد. یعنی یک چشم کاهش دید زیادی دارد و یک چشم نیز عملکرد طبیعی دارد، به همین دلیل کودک شکایتی نمی کند چرا که با یک چشم به شکل عادی می بیند اما به مرور زمان چشم بیمار نابینا خواهد شد بنابراین تنها راه تشخیص این بیماری انجام معاینات چشمی است.
هدف از سنجش بینایی کودکان، جلوگیری از عوارض کم بینایی و نابینایی ناشی از تنبلی چشم در بزرگسالی و کاهش هزینه های درمانی در سطوح اولیه بیماری است. این سنجش نقش بسیار موثری در جلوگیری از تنبلی چشم، کم بینایی، نابینایی و انحراف چشم کودکان دارد.
خدمات بینایی سنجی شامل
- مراقبت های جامع چشم و سیستم بینایی
- بررسی وضعیت انکساری چشم و اصلاح این عیوب
- تشخیص و ارجاع بیماری های چشمی به متخصصین مربوطه
- خدمات توانبخشی سیستم بینایی
وظایف اصلی اپتومتریست شامل موارد زیر است:
* معاینه دقیق و اندازه گیری عیوب انکساری (دوربینی،نزدیک بینی، آستیگمات) و تجویز اصلاح اپتیکی
* بررسی وضعیت دید دوچشمی و تشخیص اختلالات آن مانند انحراف ها، دوبینی و ... و درمان غیر جراحی این مشکلات
* انجام تست های تشخیصی و معاینه سطح قدامی و خلفی چشم برای تشخیص و ارجاع بیماری های مختلف چشمی و سیستمیک با تظاهرات بینایی مثل آب سیاه، دیابت و ...
* تمرینات ارتوپتیک (ورزشهای چشمی) به منظور درمان غیر جراحی اختلالات حرکتی چشم
* اندازه گیری میدان بینایی و ارزیابی دید رنگ و بُعد
* انجام تست های ویژه از قبیل بیومتری، اکواسکن و پاکیمتری چشم به عنوان پاراکلینیک تیم چشم پزشکی
* درمان غیرجراحی فیکسیشن های غیرطبیعی و آمبلیوپ تراپی (تنبلی چشم)
* ساخت و ارائه عینک طبی به صورت علمی و دقیق
* ساخت تجهیرات کمک بینایی برای افراد کم بینا
تخصص عمده اپتومتریست در قسمت اپتیکی چشم است. غالب مشکلات بینایی افراد مربوط به مشکلات عیوب انکساری مثل مشکلات دید نزدیک در پیر چشمی ها، تاری دید دور و نزدیک و آستیگماتیسم است که ارزیابی این مشکلات و تصحیح آنها نیازمند دانش تخصصی اپتومتریست میباشد .
اپتومتریست با استفاده از دانش خود در زمینه عدسی های تماسی و عینک ها بهترین راه و نوع اصلاح عیب رفرکتیو را بسته به شرایط فرد در نظر میگیرد. از طرفی ساخت عینک های طبی نیازمند دانش و مهارت خاصی است که در حفظ سلامت و بالابردن کیفیت بینایی افراد بسیار حایز اهمیت می باشد. لذا تهیه عینک از مراکز اپتومتری که بر حسب استانداردها انجام میگیرد، ضروری است.
بعضی از بیماری ها مثل آب سیاه، دیابت و ... اثرات بسیار بدی بر بینایی فرد دارند و به مرور زمان در صورت عدم کنترل و مراقبت های لازم، باعث از دست دادن بینایی فرد میگردند .معاینات اپتومتری در مراقبت از سلامت چشم ها و تشخیص و ارجاع اینگونه بیماری ها برای مراقبت های تخصصی و پیشگیری، اثر بسزایی در حفظ سلامت چشم و بینایی دارد.
اندازه گیری و ارزیابی فاکتورهای مختلف مربوط به سیستم بینایی انسان از جمله دید بعد، دید رنگ ،میزان حساسیت به شدت رنگ و ... توسط اپتومتریست انجام میگیرد.
میزان بینایی افراد بصورت مادرزادی یا اکتسابی میتواند کم باشد (افراد کم بینا) که در این افراد اپتومتریست با طراحی و ساخت دستگاه های کمک بینایی، بینایی فرد را افزایش داده و به توانبخشی بینایی افراد کمک میکند.
ارزیابی هماهنگی بین دو چشم، سطح و کیفیت دید دوچشمی و رفع اختلالات ازجمله انحرافات چشمی، مشکلات تطابقی و... بر عهده اپتومتریست است که با استفاده از روش های غیردارویی و غیر جراحی انجام میگیرد.
کار با دستگاه های تخصصی پاراکلینیکی چشم مانند دستگاه های ارزیابی میدان بینایی، ارب اسکن، بی اسکن و... و تفسیر نتایج حاصل از آزمایشات این دستگاه ها توسط اپتومتریست انجام میشود.
حفظ و مراقبت از سلامت و بهداشت چشم در شرایط و محیط های کاری مختلف نیز با مشاوره ها و کمک های تخصصی اپتومتریست انجام پذیر است.
در کودکان نیز ارزیابی سیستم بینایی و مدیریت شرایط موجود، برعهده اپتومتریست است . تنبلی چشم از موارد شایعی است که مداخلات لازم توسط اپتومتریست انجام میگیرد تا از عوارض آن جلوگیری شود.