دوست خیالی کودکان

دوست خیالی کودکان

دوست خیالی در کودکان یک پدیده روانشناختی و اجتماعی است که در آن یک دوستی با سایر روابط بین فردی به جای واقعیت و فیزیک خارجی، در تخیل اتفاق می افتد. اگرچه این دوست از نظر سازندگان ممکن است واقعی بنظر برسد، اما معمولان کودکان میفهمند که دوستان خیالی آنها واقعی نیستند.

اغلب کودکان از سن 3 سالگی برای خود دوستانی خیالی می‌سازند و با آن‌ها بازی می‌کنند، حرف می‌زنند و با آن‌ها غذا می‌خورند. 

دوستان خیالی برای بسیاری از بچه ها در بسیاری از مراحل رشد یک بروز طبیعی و عادی است. در حقیقت ، طبق مطالعه 2004 ، تا 7 سالگی ، 65 درصد کودکان دوست خیالی پیدا می کنند .

دوستان خیالی از علائم رشد هوش اجتماعی در یک کودک است. برای اینکه کودکان همسالان خود را تصور کنند، باید درک کنند که افراد عقاید، خواسته ها و رفتارهایی متفاوت دارند که این درک خود زمینه ای برای درک مفهومی به نام "تئوری ذهن" میباشد.

والدين و متخصصین کودک معمولا درمورد نقشی که دوستان خیالی در زندگی کودکان بازی می کنند، نگران هستند. تحقیقات نشان می دهند که خلقِ يک دوست خیالی، پديده ای رايج و سالم از انواع بازی های تخیلی کودکان است.

بسیاری از جنبه های زندگی کودک از شخصیت های داستانی گرفته تا تجربیات واقعی اغلب در بازی هایی ریخته می شوند که شامل دوستی خیالی است. تحقیقات نشان داده است که داشتن دوستان خیالی بیشتر در بین فرزندان اول یا تنها وجود دارد و دختران احتمالاً دوستان خیالی بیشتری دارند که این دوستان خیالی سبب میشود کودکانی در سنین بزرگسالانی خلاق تر شوند.

ساختن يک دوست خیالی شکلی سالم و متداول از بازی تخیلی است، به خصوص برای فريب دادن والدين، آموزگاران و روان شناسان. گوناگونی انواع دوستانی که کودکان میسازند، قابل توجه است، برخی نامرئی هستند و برخی بر مبنای اشیا، مثل اسباب بازی های محبوب ساخته می شوند. کودکان بر اساس وضعیت روحی خود، جزئیات و داستان هايی در مورد دوست خیالی خود می آفرينند که معمولا مايل هستند آنها را برای ديگران تعريف کنند.

 گاهی اوقات محتوای روياپردازی يا نشانه های جذب عاطفی دوست شدنِ خیالی يک کودک، حاکی از آن است که احتمالا او درمورد اينکه چه چیز واقعی و چه چیز غیر واقعی است، سردرگم شده است. به هر حال، پاسخ کودکان به سوال ها در مورد دوست خیالی شان، اغلب توانايی آنها را در تفکیک بین رويا و واقعیت تصريح می کند. همان کودکی که در مورد يک فیل ارباب مآب و پرحرف که می تواند او را ببیند وصدايش را بشنود با مصاحبه کننده صحبت کرده است، احتمالا چند دقیقه بعد به محقق لبخند می زند و به او يادآور میشود که اين ها صرفاٌ تخیلی هستند.

دوست خیالی آینه کودک است.

کودکانی که دوست خیالی دارند از دیگر همسالان خود اجتماعی‌تر هستند و در برخورد با آن‌ها همدلی بیشتری از خود نشان می‌دهند. همچنین بزرگسالانی که در کودکی دوست غیرواقعی داشته‌اند، دوستان بهتری می‌شوند و به دوستان خود و نیازهای آن‌ها اهمیت بیشتری می‌دهند. علاوه بر این ویژگی‌های کلی بازی‌هایی که کودک با دوست خیالی می‌کند و شیوه صحبت و برخورد او با دوست خیالی می‌تواند والدین را از احساسات درونی و علایق کودک آگاه کند.

داشتن یک دوست خیالی می‌تواند سبب رشد اجتماعی کودکان، درک مفهوم تئوری ذهن، افزایش اعتماد به نفس، برون فکنی احساسات، افزایش قدرت تفکر و خلاقیت، بهبود قدرت تکلم، بهبود مهارت کودک در بازی های سمبولیک و ... میشود.

با دوست خیالی کودکمان چه کنیم؟

گاهی ممکن است دوست خیالی کودک والدین را نیز درگیر کند. در این شرایط والدین باید دوست خیالی کودک را بپذیرند اما سعی کنند وارد تعامل با او نشوند. ممکن است کودک از والدین بخواهد کاری را مثل باز کردن در یا گذاشتن غذا برای دوست خیالی او انجام دهند.

والدین در این شرایط می‌توانند به جای انجام کاری که کودک خواسته از او بخواهند این کار را خودش برای دوست خیالی خود انجام دهد. با این کار تخیلات کودک سرکوب نمی‌شود و کودک از مزایای وجود او بهره‌مند است و در عین حال خیالی بودنش نیز حفظ می‌شود.

گاهی کودک والدین را در موقعیتی قرار می‌دهد که باید با دوست خیالی اش صحبت کنند. مثلا ممکن است کودک بگوید در مسأله ای باید نظر دوستش را بپرسد و یا حتی پرسیدن نظر دوستش را به والدین محول کند. در این شرایط والدین می‌توانند به کودک بگویند که نظر خودش برای آن‌ها مهم است و می‌خواهند به جای دوستش با خودش صحبت کنند.

کودکانی که دوست خیالی دارند ممکن است دوست خود را در اشتباهات خود به عنوان مقصر معرفی کنند. در این شرایط والدین باید صراحتا به کودک بگویند دوستش نمی‌تواند این کار را انجام دهد و بعد از آن از خود کودک بخواهند که اشتباهش را جبران کند.

مثلا اگر کودکی پخش کردن اسباب بازی در اتاق را به گردن دوست خیالی خود می‌اندازد باید به او گفت که دوستش نمی‌تواند این کار را کند و از خودش بخواهند که وسایلش را از اتاق جمع کند.

دوست خیالی مشکل ساز

برای اکثر کودکان داشتن دوست خیالی در سنین پایین کاملا طبیعی محسوب می‌شود اما در بعضی موارد ممکن است این دوست خیالی نشانه‌ای از یک مسأله باشد که نیاز به بررسی بیشتر دارد. در مواردی کودک بعد از یک حادثه یا شرایط سخت برای خود دوست خیالی می‌سازد. این مسئله می‌تواند هشداری برای اختلال استرس پس از سانحه باشد.

ممکن است کودک از رفتارها و آزارهای دوست خیالی خود شکایت کند؛ این شرایط نیز می‌تواند نشان از مشکل و یا وجود تنش روانی در کودک باشد. افسردگی کودک و یا اضطراب در این کودکان باید مورد بررسی قرار بگیرد. در این شرایط بهبود وضعیت کودک تنها با مراجعه به مشاوره کودک امکان‌پذیر است.

بنابراین توصیه می‌کنیم برای تشخیص درست و درمان به موقع به مشاوره کودک مراجعه کنید.

تالیف و تدوین: فاطمه میراحمدی؛ کاردرمانگر و عضو تحریریه توامید