"گفتاردرمانی"
گفتاردرمانی چیست و چه حیطه هایی دارد؟
وقتی این پرسش به میان می آید که ” گفتاردرمانی چیست؟ ” احتمالا به یاد لکنت زبان یا مشکل در تولید حرف “س” میفتیم. اگرچه این دو اختلال نیز جزو حیطه فعالیت گفتاردرمانی می باشند ولی طیف فعالیت بسیار گسترده تری دارد. درواقع آسیب شناسان گفتار و زبان، درمانگران انواع اختلالات ارتباطی، زبان بیانی و زبان گفتاری، بلع و صوت میباشند.
اختلال ارتباطی چیست؟
انجمن گفتار و زبان و شنوایی امریکا اختلالات ارتباطی را بعنوان آسیب در توانایی دریافت، ارسال، پردازش و درک سیستم های نمادین کلامی وغیرکلامی (زبان بدن، ژست‌ها، اشارات، خواندن، نوشتن و ...) تعریف می کند.
انواع اختلالات ارتباطی را می توان به دو دسته عمده طبقه بندی کرد:
- اختلالات گفتاری: آسیب در تولید و تلفظ صداهای گفتاری، اختلالات روانی گفتار (لکنت، پریده‌گویی، شتابان گویی) و صوت است.
- اختلالات زبانی: آسیب یا تاخیر در درک، بیان گفتار یا نوشتار و یا سایر سیستم های نمادین است و این ممکن است 1) شکل زبان 2) محتوای زبان 3) عملکرد زبان در ارتباط را درگیر کند.
اختلالات گفتار و زبان به چهار دسته کلی تقسیم می شوند:
1. اختلالات زبانی (language disorder)
الف) اختلالات زبان دوران رشد (developmental language disorder)
این نوع اختلالات در کودکان کم توان ذهنی، اوتیسم، فلج مغزی، آسیب دیدگی شنوایی، اختلالات عاطفی، اختلالات یادگیری (خواندن و نوشتن)
ب) اختلالات اکتسابی زبان (acquired language disorder)
دمانس و زبان پریشی که در اثر افزایش سن و یا سکته های مغزی، ضربه به سر و .. ایجاد میشوند.
2. اختلالات تولید صداهای گفتاری (speech sound disorder)
اختلال در تلفظ که بدلیل وجود اشکالات ساختاری یا بدون وجود اشکالات ساختاری بروز پیدا میکند.
- اپراکسی گفتار که نوعی اختلال در برنامه ریزی حرکتی گفتاری در غیاب نقایص عصبی عضلانی اندام های تولید است که هم به صورت رشدی و هم به صورت اکتسابی وجود دارد.
- دیزآرتری یک اختلال حرکتی که ناشی از آسیب به اعصاب محیط و مرکزی است و منجر به ضعف و ناهماهنگی حرکتی اندام های گفتاری می شود.
3. اختلالات ریتم و روانی گفتار (fluency disorder)
لکنت ، پریده گویی، شتابان گویی و انواع ناروانی های نوای گفتار
4. اختلالات صوت (voice disorder)
اختلالات جسمی مانند فلجی تارهای صوتی
اختلالات عملکردی مانند انواع گرفتگی صدا
اختلالات تشدیدی مانند هایپرنیزالیتی، هایپونیزالیتی که در بیماران دارای شکاف لب و کام بیشتر دیده میشود.
اختلالات بلع
دیسفاژی شامل مشکلاتی در گرفتن غذا، مکیدن، جویدن و بلعیدن آن است اختلال بلع در مراحل مختلفی از فرآیند بلعیدن غذا (دهانی، حلقی و مروی) می تواند رخ بدهد. در بعضی از بیماریها فرد به این عارضه دچار می شود و در یکی از مراحل غذا خوردن دچار مشکل می گردد. اگر مشکل در ناحیه دهانی و حلقی باشد آسیب شناس گفتار و زبان با ارائه برنامه های آموزشی و تمرین های لازم به فرد کمک می کند با مشکلات کمتری غذا بخورد و از خوردن لذت ببرد.
اختلال بلع در نوزادان: اکثرا کودکان بستری در NICU دارای اختلال بلع، مخصوصا در مکیدن و هماهنگی تنفسی حین بلع و مکیدن ، میباشند که نیاز به مداخلات درمانی دارند.
اختلال بلع در بزرگسالان: همچنین بیماران دارای آسیبهای مغزی (ضربه مغزی، سکته مغزی، پارکینسون، MS، ALS و ...) نیز اشکالاتی در بلع و هماهنگی آن خواهند داشت که با مداخلات گفتاردرمانی بهبود می یابند و اغلب درمان می شوند.
لازم به ذکر است گفتاردرمانگر عضو اصلی و ثابت تیم درمانی کودکانی است که با بیماری های ژنتیکی سندرمیک و مادرزادی متولد می شوند و در رشد طبیعی خود دچار مشکل هستند، اوتیسم، کم شنوایی، سندرم داون، فلج مغزی،کودکان زودرس و نارس که با تاخیر رشدی مواجه هستند، سندروم های پزشکی که منجر به کم توانی ذهنی می شود از جمله این اختلالات هستند. همراهی گفتاردرمانگر با خانواده از مشکلات کودک کاسته و کیفیت زندگی کودک را با مداخله در حیطه های ارتباطی، شناختی، گفتار و زبان و بلع، بهبود می بخشد.
به دلیل مسئله نوروپلاستیسیتی (انعطاف پذیری عصبی) هرچقدر مداخلات زودتر و بلافاصله پس از تشخیص یا وقوع آسیب اتفاق بیفتد، اثر بخشی مداخلات بیشتر و طول دوره درمان کوتاه تر خواهد بود.
کلینیک آنلاین و کلینیک های حضوری توامید، بستر مناسبی را برای ارائه خدمات تخصصی گفتاردرمانی فراهم آورده است.
تالیف و تدو